Richtlijnen voor schermtijd bij kinderen 0-5 jaar

Er wordt al sinds de komst van de televisie onderzoek gedaan naar de effecten daarvan, zowel bij volwassenen als bij kinderen. Onderzoek leidt in veel gevallen tot richtlijnen. Het Voedingscentrum heeft bijvoorbeeld de Schijf van Vijf voor goede voeding, een richtlijn die onderbouwt is met onderzoek [1].

Welke richtlijnen voor schermtijd zijn er in Nederland?

Wat schermtijd betreft zijn er vanuit Nederlandse autoriteiten enkele richtlijnen. Zo heeft het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) hun adviezen verdeeld in leeftijd 0-5 jaar, 6-12 jaar en 12-18 jaar. De adviezen voor 0-5 zijn onderverdeeld in drie groepen [2]:

Baby’s (leeftijd niet gespecificeerd): advies is geen beeldschermen vanwege kans op overprikkeling en slecht voor de ogen. Als je het wel doet, dan samen met een volwassene.
0-2 jaar: schermgebruik beperken, maximaal 60 minuten verdeeld over de dag.
3-5 jaar: voor deze groep wordt geen tijdslimiet gegeven. Belangrijk om schermgebruik af te wisselen met andere activiteiten. Zorg ook voor beweging tijdens mediagebruik, wissel af tussen stilzitten en bewegen.

Wat ik erg jammer vind is dat deze adviezen heel globaal zijn. Er wordt bijvoorbeeld geen onderscheid gemaakt tussen televisie kijken of op de tablet spelen. Ook over inhoud wordt niks gezegd, terwijl het natuurlijk wel degelijk uitmaakt of een kind Sesamstraat kijkt, Facetimet met oma of een gewelddadig spelletje doet. Het NJI heeft in de Toolbox Mediaopvoeding per leeftijdscategorie tips voor mediagebruik, maar ook dit blijft vrij globaal, bijvoorbeeld dat een ouder moet zorgen voor materiaal dat aanspreekt en aansluit. Dat is nog niet zo gemakkelijk te bepalen als ouder, want wat maakt nou dat iets aansluit bij een kind? App ontwikkelaars weten daarnaast heel goed wat jonge kinderen visueel aanspreekt. Desondanks staan hier goede algemene tips in voor ouders met betrekking tot omgaan met schermtijd [4-5]. Op de website van Squla staan specifiekere richtlijnen per dag en per leeftijd, maar het is niet duidelijk waar dit op gebaseerd is [3].

Hoe lang mag mijn kind op een scherm?

Het is een goed idee om het maximum van 60 minuten per dag aan te houden bij kinderen van 0-5 jaar. Deel dit op in momenten van bijvoorbeeld 10-15 minuten per keer, verdeeld over de dag.

Mijn alternatief voor de bestaande richtlijnen

Om te voorkomen dat jonge kinderen teveel uren achter schermen zitten zal ik je mijn eigen ‘richtlijn’ aanbieden. In plaats van schermtijd te zien als iets met een maximale tijd per dag, zie ik het liever als activiteit voor als er nog tijd over is, of voor uitzonderingen (zoals bij ziekte).

Probeer in de dagplanning van je kind om te denken. In plaats van schermtijd actief in te plannen, plan je eerst ongestructureerde tijd (‘lege’ tijd, bedoelt voor vrij spel) en buitentijd in. Mocht er daarna nog nog tijd over zijn dan kan dat schermtijd zijn, als dit belangrijk is voor jullie gezin.

Hoeveel tijd moeten kinderen per dag binnen en buiten spelen?

Aangeraden wordt minimaal 3 uur vrij spel per dag, waarbij meer altijd beter is [6]. En wat betreft buitentijd wordt ook minimaal 3 uur per dag aangeraden voor kinderen, wat overeenkomt met het aantal uren dat ze moeten bewegen per dag. Aangezien kinderen buiten vaak fysiek actiever zijn dan binnen (ruimte om te rennen, fietsen etc) hoef je hier naast niet apart nog beweging in te plannen.

Ja, dat zijn een hoop uren. Maar realiseer je dat alle speeltijd binnen en buiten op school of op de opvang ook al meetellen. Net als dat de wandeling of fietstocht naar school ook meetellen voor buitentijd. Het gaat dus niet om aaneengesloten uren. Kinderen spelen immers niet uren achter elkaar zonder tussendoor te wisselen van spel of naar jou toe te komen voor bijvoorbeeld wat te eten.

Hoewel het wellicht nu erg veel lijkt, zijn deze aantallen iets goeds om na te streven. Het aantal uren dat kinderen buitenspelen is namelijk enorm gedaald de afgelopen jaren en daarmee gepaard gaat ook een afname in fysieke activiteit [7]. De voordelen van vrij spel en buitenspel zijn echter eindeloos. Buitenspelen ondersteunt de sociaal-emotionele, cognitieve en fysieke ontwikkeling. Daarnaast is het goed voor de fysieke en mentale gezondheid. Onderzoek laat bovendien zien dat kinderen verbeterde aandacht hebben en betere concentratie in de klas na een periode van buitenspelen [7].

Hoe zorg je voor voldoende speeltijd binnen en buiten?

Misschien denk je nu, hoe moet ik ooit aan die uren komen? Geen zorgen, het is een streven waar je naartoe kan werken. In kleine stapjes kan je meer speeltijd en buitentijd implementeren in de dagen van de week. Het makkelijkste is om in eerste instantie de bestaande momenten te verlengen. Ga na welke momenten van spel er binnen zijn. Kan je die momenten verlengen? Is er een ander moment waar je nu bijvoorbeeld voor tv of de tablet kiest, wat je kan vervangen voor speeltijd?

Wat betreft buitentijd geldt hetzelfde. Is er al vaste buitenspeeltijd die je kan verlengen? Beschik je over een tuin waar je kind zonder al teveel toezicht kan spelen terwijl jij andere dingen doet? Wellicht is het leuk om een nieuwe routine te beginnen door elke avond na het eten een rondje te wandelen als gezin. In plaats van te denken help, hoe kom ik aan die 3 uur, is het gemakkelijker om te beginnen met kleine momenten.

Bijvoorbeeld door met je kleuter (als je de tijd hebt) lopend naar de supermarkt te gaan in plaats van met de auto. Of door een boek of iets anders mee te nemen naar de speeltuin zodat je zelf niet de tijd aan het uitzitten bent. Een ‘buitenuitje’ plannen in het weekend is natuurlijk ook een super goede manier. Dit hoeft ook echt niet elke keer ergens anders te zijn. Kinderen leren immers van herhaling en het mooie van de natuur is dat het er elk seizoen anders uitziet.

Samenvatting

Probeer schermtijd anders te bekijken. Zie het als iets extra’s en niet noodzakelijks. Streef stapsgewijs naar voldoende tijd om te spelen zowel binnen als buiten. Kinderen krijgen nog voldoende mogelijkheden om met schermen bezig te zijn, ze hebben echter niet de mogelijkheid om hun vroege jaren over te doen.